Od miesięcznej do godzinowej – rewolucja w metodologii świadectw energetycznych. Co się zmieni?

Świadectwa charakterystyki energetycznej stanowią istotny element polityki energetycznej i klimatycznej Unii Europejskiej. W Polsce obowiązuje obecnie metodologia miesięczna, jednak zgodnie z nowymi przepisami, od 30 czerwca 2026 r. planowane jest wdrożenie dokładniejszej metodologii godzinowej dla budynków niemieszkalnych (dla mieszkalnych wciąż będzie można korzystać z metodologii miesięcznej), co wpłynie na nowe wyniki świadectw charakterystyki energetycznej. Jaki będzie miało to wpływ oraz jakie inne elementy zostaną wprowadzone? W artykule przedstawiono zestawienie najważniejszych zmian, które zostaną wprowadzone oraz korzyści i ryzyka z tego płynące.

Nowa metodologia godzinowa

Jedną z najważniejszych zmian jest zmiana metodologii obliczania zapotrzebowania na energię. Nowe rozporządzenie, które ma wejść w życie z końcem czerwca 2026 roku wprowadzi metodę godzinową, która oparta będzie o normę PN-EN-ISO-52016-1. Norma definiuje ogólne założenia, warunki brzegowe oraz zestaw równań służących do obliczania – w warunkach dynamicznych, z krokiem czasowym godzinowym lub subgodzinowym – parametrów wewnętrznego klimatu budynku, takich jak temperatura powietrza, temperatura operacyjna, a także chwilowe obciążenia cieplne związane z ogrzewaniem, chłodzeniem, nawilżaniem i osuszaniem powietrza. Obliczenia te prowadzone są dla pojedynczej strefy budynku, przy założeniu utrzymania zadanych wartości komfortu cieplnego i wilgotnościowego. Co istotne, norma nie narzuca konkretnego narzędzia obliczeniowego ani technologii komputerowej – pozostawiając swobodę w doborze oprogramowania, o ile spełnia ono wymagania dokładności. Takie podejście znacząco podniesie precyzję prognozowania rzeczywistego zużycia energii w budynkach.

Opis metodologii miesięcznej

Metoda miesięczna opiera się na uśrednionych wartościach warunków klimatycznych i zapotrzebowania na energię w skali miesięcznej. Jest stosunkowo prosta w implementacji i szybka w obliczeniach, jednak jej dokładność jest ograniczona. Nie uwzględnia zmienności godzinowej, co może prowadzić do niedoszacowania lub przeszacowania rzeczywistego zużycia energii. Przy obliczaniu zapotrzebowania na energię oblicza się średniomiesięczną różnicę temperatur pomiędzy środowiskiem wewnętrznym i zewnętrznym co przekłada się w dalszych etapach na zapotrzebowanie na energię. W wyniku tego oraz kilku innych aspektów nie możemy porównywać świadectw z faktycznym zużyciem energii, który potem widoczny jest na fakturze. Świadectwa mają być narzędziem, które pozwala na porównywanie efektywności energetycznej budynków, natomiast nie powinny być porównywane z rzeczywistym zużyciem energii całego budynku.

Dane klimatyczne – temperatury zewnętrzne

Aktualnie do obliczania świadectw oraz części audytów energetycznych przyjmuje się typowe lata meteorologiczne 1971-2000, które zostały wyznaczone w 2004 roku.

Klimat jednak się ociepla i obserwowalne są znaczące zmiany w średniomiesięcznych i rocznych temperaturach. Temat aktualizacji danych klimatycznych, które przyjmowane są aktualnie do obliczeń jest poruszany od dawna oraz m.in. na forum termomodernizacja 2023.

Wpływ zmiany metodologii na zapotrzebowanie do ogrzewania

Gdyby nie zmieniać roku bazowego, dla którego aktualnie przyjmuje się dane klimatycznie a wyłącznie wykorzystać dane godzinowego, szacuje się wzrost zapotrzebowania na ogrzewanie o ok 5% w skali roku. Wynika to z uwzględniania skrajnych temperatur, które występują lub też występowały w miesiącach zimowych.

Gdyby jednak przyjąć nowe aktualne dane klimatyczne szacuje się znaczącą redukcję zapotrzebowania na ogrzewanie nawet kilkanaście procent.

Wpływ zmiany metodologii na zapotrzebowanie do chłodzenia

Aktualnie wyniki na świadectwach mają bardzo niskie zapotrzebowanie na chłód, a wynika to z konieczności stosowania średniej temperatury miesięcznej, która w najcieplejszym miesiącu np. dla Warszawy wynosi 19,2°C. W związku z tym obliczeniowe zapotrzebowanie na chłód na wentylację oraz w wyniku przenikania ciepła jest zaniżony.

Jeśli przeanalizujemy temperatury godzinowe i uwzględnimy wysokie temperatury chwilowe, które występują w ciągu dnia, gdy budynek jest najintensywniej użytkowany spodziewane jest uzyskanie znacznie większego zapotrzebowania na energię użytkową na chłód.

Dodatkowo w wyniku ocieplającego klimatu również przewidywany jest znaczący wzrost zapotrzebowania na chłód. Obliczenia godzinowe po uwzględnieniu aktualizacji danych klimatycznych będą wówczas znacznie bliższe rzeczywistemu zużyciu energii.

Przełoży się to na zwiększenie zapotrzebowania na energię pierwotną i emisyjność ze względu na wykorzystywanie energii elektrycznej do produkcji chłodu, która charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej (w_i=2,5) oraz wskaźnikiem emisji CO₂.

Inne istotne kwestie w nowym rozporządzeniu.

Klasy energetyczne

Pojawią się klasy energetyczne od A+ (najlepsza) do G (najgorsza), które są przydzielane w zależności od osiąganego wskaźnika EP oraz ED dla budynku. Podział klas określony został szczegółowo w Projekcie Rozporządzenia oraz zaktualizowany 6 czerwca 2025 r. Aktualnie pojawiły się zmiany wynikające z konsultacji publicznych w III kwartale 2024 r. w wyniku, których zmieniły się między innymi zakresy poszczególnych klas.

Wartości EP odpowiadające danej klasie zależą od funkcji budynku, a tabela poniżej zestawia ich wartości dla klasy A oraz C:

Tabela 1. Klasy energetyczne A oraz C zgodnie z projektem Rozporządzenia w odniesieniu do EP.

*Dodatkowo klasy A+ i A odpowiadają budynkom wytwarzającym zerową emisję dwutlenku węgla na miejscu z paliw kopalnych.

Źródło: Rządowe Centrum Legislacji – Projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej (https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12386852/katalog/13068200#13068200)

Wskaźnik ED

Wskaźnik energii dostarczonej netto. Obliczany będzie na podstawie bilansu energii zużytej na miejscu oraz wyeksportowanej – wprowadzone zostaną pojęcia energii końcowej wyeksportowanej oraz energii końcowej dostarczonej. Metodologia wprowadza szczegółowy wskaźnik, który określi rzeczywiste zapotrzebowanie energii dla budynku bez uwzględniania nadwyżek energii np. z instalacji fotowoltaicznych.

W przypadku występujących nadwyżek energii efektywne będzie wówczas stosowanie magazynów energii, które pozwolą na rozłożenie w czasie nadwyżek. Widać, że jest to odpowiedni krok w kierunku technologii magazynowania energii, które obecnie stają się coraz bardziej popularnym rozwiązaniem i w nowej metodologii będą miały znaczący potencjał na poprawę wskaźników efektywności energetycznej. Tematyka magazynów energii pojawiła się również w nowym projekcie Warunków technicznych, gdzie wprowadzono cały rozdział definiujący warunki instalowania magazynów energii.

Udział OZE

W świadectwach występuje wskaźnik U_oze, dla którego metodologia teraz zostanie pogłębiona. Nowa metodologia szczegółowo opisuje sposób obliczania energii końcowej aerotermalnej, geotermalnej i hydrotermalnej oraz uwzględnia tą energię w bilansie i udziale OZE. Na pierwszej stronie pojawi się nowa grafika reprezentująca udział energii z OZE dla budynku.

Emisja CO2

Na pierwszej stronie świadectwa dla budynku pojawi się również wskaźnik emisji CO₂/(m²*rok), który również będzie miał grafikę oraz podział na 7 stopni emisji: od bardzo wysokiej do zerowej w odpowiednich kolorach.

Pogłębione zalecenia

Rozporządzenie obejmie również możliwość wykonania pogłębionych zaleceń, które będą wskazywać możliwości budynku wraz z wykonaniem analizy energetycznej i ekonomicznej dla przedsięwzięcia. Wówczas oszacowany zostanie koszt przedsięwzięcia, efekt na redukcje zużycia energii oraz emisji oraz okres zwrotu. Jest to pewnego rodzaju analiza energetyczna, która może zastąpić audyty energetyczne w przyszłości przy części programów dofinansowań.

Nowy wygląd świadectwa

Rozporządzenie określa nowy wygląd dokumentu, na którym pojawia się więcej informacji i nie będzie już paska z wynikiem EP.

Rysunek 3. Pierwsza strona nowych świadectw

Źródło: Rządowe Centrum Legislacji – Projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej (https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12386852/katalog/13068200#13068200)

Czego więcej możemy się spodziewać w przyszłym roku?

• W przypadku aktualizacji danych klimatycznych spodziewany jest spadek zapotrzebowania na energię użytkową do ogrzewania, ale wzrost zapotrzebowania na chłód w wyniku zastosowania dokładniejszych godzinowych danych temperaturowych oraz ocieplenia klimatu.
• Wprowadzenie klas energetycznych (A+–G) dla poszczególnych funkcji budynków – ułatwienie porównywania budynków pod względem efektywności energetycznej.
• Nowy wskaźnik ED (energia dostarczona netto) – dodatkowy parametr oceny efektywności energetycznej budynku.
• Szczegółowe wyliczenia udziału OZE – w tym rozróżnienie energii aerotermalnej, geotermalnej i hydrotermalnej.
• Emisyjność CO₂ budynku – graficzne reprezentowanie i podział na 7 klas emisyjności od bardzo wysokiej do zerowej.
• Wykonywanie pogłębionych zaleceń modernizacji – możliwość opracowania szczegółowego planu renowacji budynku z analiza ekonomiczną.
• Nowy sposób prezentacji danych na świadectwie – na pierwszej stronie znajdą się: EP, ED, udział OZE, emisje CO₂ – przedstawione graficznie i kolorystycznie.
• Spełnienie dyrektywy EPBD.

Kogo dotkną zmiany?

• Osoby wykonujące świadectwa charakterystyki energetycznej.
• Audytorzy energetyczni.
• Projektanci przygotowujący projekty techniczne w ramach dokumentacji budowlanej.

Ryzyka:

• Wzrost kosztów sporządzania świadectw w początkowych okresach wynikający z: potrzeby zakupu nowych programów do obliczania, szkoleń oraz potencjalnie większego nakładu pracy przy wykonywaniu obliczeń.
• Wydłużenie terminów realizacji w początkowym okresie obowiązywania przepisów.
• Ryzyko błędów wynikających z braku doświadczenia lub nieprzystosowanych nowych narzędzi.
• Zwiększenie zapotrzebowania na energię, które będzie bliższe rzeczywistemu zużyciu szczególnie w aspekcie zapotrzebowania do chłodzenia.

Korzyści:

• Wyższa jakość obliczeń.
• Lepsza przejrzystość świadectw.
• Lepsze odwzorowanie rzeczywistego zużycia energii.
• Możliwość opracowania kompleksowego planu renowacji (z analizą kosztów, oszczędności, emisji i zwrotu inwestycji).
• Ujednolicenie metodologii w UE – łatwiejsze porównywanie budynków między państwami członkowskimi oraz spełnienie dyrektywy EPBD.