Rząd ponownie skierował do prac legislacyjnych szeroko komentowany projekt nowelizacji prawa energetycznego (UC 84). Listopadowa wersja znacząco odbiega od poprzednich. Przede wszystkim zrezygnowano z największej rewolucji, jaką były kolorowe obszary priorytetowe OZE. Usunięte elementy najprawdopodobniej pojawią się w kolejnych ustawach, ale obecny projekt i tak istotnie zmienia zasady funkcjonowania rynku.
Nowelizacja ma usprawnić proces przyłączeniowy, zwiększyć jego przejrzystość oraz uelastycznić funkcjonowania sieci. PSE S.A. wskazuje, że część przepisów zawartych w UC84 stanowi elementy tzw. pakietu anty-blackoutowego. Projekt ma bowiem wzmocnić odporność rynku energii na przyszłe kryzysy i gwałtowne wahania cen. Jednym z narzędzi służących do realizacji tego celu jest rozwój elastyczności nieopartej na paliwach kopalnych (non-fossil fuel flexibility), czyli rozwiązania mającego stabilizować system przy rosnącym udziale OZE.
Projekt obejmuje niemal cały rynek energii elektrycznej. Nowe przepisy mają zabezpieczyć sytuację odbiorców, doprecyzować obowiązki sprzedawców oraz wprowadzić szereg zmian dotyczących operatorów sieci. Warto odnotować, że w ostatecznej wersji projektu nie pojawiły się przepisy przewidujące preferencje tzw. local contentu w obszarach priorytetowych.
Nowe umowy o przyłączenie i z gwarancją stałej ceny
Nowelizacja wdraża nową siatkę pojęciową w obszarze przyłączeń do sieci oraz obrotu energią elektryczną. Przewiduje m.in. wprowadzenie elastycznych i konfigurowalnych umów o przyłączenie oraz umów z gwarancją stałej ceny. Nowe przepisy mają także dostosować prawo energetyczne do wymogów unijnego rozporządzenia w sprawie integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii.
Elastyczne i konfigurowalne umowy o przyłączenie mają zbliżony charakter. W obu przypadkach zakłada się, że mogą występować ograniczenia we wprowadzaniu lub poborze. Różnica polega na tym, że w ramach umów elastycznych ograniczenia te mogą zostać usunięte poprzez rozbudowę sieci, jednak nie później niż w ciągu trzech lat od zakończenia realizacji całego obiektu. W przypadku umów konfigurowalnych przyłączenie bez ograniczeń nie jest możliwe nawet mimo planowanej rozbudowy sieci. Co istotne, ograniczenia te mogą mieć charakter bezterminowy, a operator nie będzie zobowiązany do ich zniesienia.
Umowa sprzedaży na czas oznaczony z gwarancją stałej ceny wprowadza dodatkowe zabezpieczenie odbiorcy w postaci zakazu wypowiedzenia jej przez sprzedawcę przed upływem okresu, na jaki została zawarta.
Prostsze przyłączanie do sieci
Nowelizacja wprowadza długo oczekiwaną możliwość składania wniosków o określenie warunków przyłączenia w postaci elektronicznej. Uproszczenia obejmują także rezygnację z obowiązku dołączania do wniosku wypisu i wyrysu z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz dowodu posiadania tytułu prawnego do nieruchomości. Wystarczające będzie złożenie stosownego oświadczenia. Dodatkowym udogodnieniem jest również możliwość modyfikacji warunków przyłączenia w zakresie lokalizacji planowanej inwestycji w obrębie gminy oraz gmin bezpośrednio sąsiadujących z jej terenem.
Większe koszty inwestorów jako remedium na projekty widmo
Wraz z uproszczeniem procedury przyłączenia, nowelizacja ma ograniczyć zjawisko tzw. projektów widmo. W tym celu planuje się skrócenie okresu ważności warunków przyłączenia z obecnych dwóch lat do jednego roku.
Jednocześnie znacząco wzrosną koszty przyłączania do sieci. Wprowadzone mają zostać nowe opłaty, takie jak opłata za rozpatrzenie wniosku o wydanie warunków przyłączenia w wysokości 1 zł za każdy kilowat mocy przyłączeniowej (maksymalnie 100 tys. zł) oraz zabezpieczenie wykonania zobowiązań wynikających z warunków przyłączenia w wysokości 30 zł/kW (do 100 MW mocy przyłączeniowej) oraz 60 zł/kW (powyżej 100 MW mocy przyłączeniowej). Górny limit zabezpieczenia ma wynosić 12 mln zł. Dodatkowo dwukrotnie wzrośnie wysokość zaliczki na poczet opłaty za przyłączenie – do 60 zł/kW mocy przyłączeniowej.
Kamienie milowe inwestycji z mocy prawa
Kolejnym sposobem walki z projektami widmo, które rezerwują moce przyłączeniowe w sieci, jest wprowadzenie mechanizmu kamieni milowych. Zakłada on automatyczne wygaśnięcie umowy, jeśli inwestor nie powiadomi operatora w określonym terminie o postępie prac. Zgodnie z projektem, umowy wygasną, jeżeli inwestor w nie przedstawi prawomocnej decyzji o pozwoleniu na budowę dla danej instalacji albo dla co najmniej 80% mocy zainstalowanej.
Prawdziwy cable pooling oraz kilka PPE u jednego odbiorcy
Projekt wprowadza oczekiwane zmiany w zakresie współdzielenia przyłącza (tzw. cable pooling). Po nowelizacji możliwe będzie przyłączenie nie tylko instalacji OZE (jak dotychczas), ale także magazynów energii, a nawet instalacji konwencjonalnych. Co istotne, jeśli przyłączenie nowej instalacji nie zwiększa mocy przyłączeniowej, wówczas nie będzie konieczne stosowanie zaliczki. Nowelizacja przesądza także, że kodeksy sieci mają mieć zastosowanie wyłącznie do instalacji nowych lub poddawanych modernizacji.
Dodatkowo projekt umożliwia posiadanie kilku punktów poboru energii (PPE) w ramach istniejącego przyłącza, pod warunkiem że łączna moc pobierana w tych PPE nie przekroczy mocy przyłączeniowej określonej w umowie o przyłączenie.
Strażnik mocy
W przypadku przyłączenia instalacji w ramach cable poolingu lub elastycznej bądź konfigurowalnej umowy, gdy łączna moc zainstalowana przekracza moc przyłączeniową, w umowie muszą znaleźć się warunki zabezpieczające przed przekraczaniem tej mocy. Umowy o przyłączenie instalacji wyposażonych w tzw. strażnika mocy mają zostać dostosowane do wymagań nowelizacji w terminie sześciu miesięcy od dnia jej wejścia w życie.
Streszczenia umów sprzedaży
Odbiorcy końcowi mają otrzymywać od sprzedawców – najpóźniej w dniu zawarcia umowy sprzedaży – przejrzystą i zrozumiałą informację o kosztach, korzyściach i ryzykach związanych z danym rodzajem umowy. Zakres tej informacji ma obejmować m.in. dane dotyczące ceny, dostępnych środków komunikacji, sposobów płatności, a także o możliwości skorzystania z porównywarki ofert.
Strategie zabezpieczające
Projekt ponownie nakłada na sprzedawców obowiązek sporządzania strategii zabezpieczających (tzw. strategii hedgingowych). Dokument ten ma być opracowywany co trzy lata. Strategia ta ma na celu ograniczenie ryzyka braku rentowności umów z odbiorcami spowodowanego wystąpieniem zmian na rynku hurtowym, zapewnienie płynności na RDN i RDB oraz zapewnienie ciągłości dostaw.
Osiągnięcie tych celów ma być możliwe m.in. poprzez zawieranie umów PPA, kontraktów na rynku terminowym oraz transakcji na RDN i RDB.
Sprzedawcy będą zobowiązani do przekazania strategii Prezesowi URE do 15 grudnia. Pierwszy dokument ma zostać opracowany w terminie dziewięciu miesięcy od dnia wejścia nowelizacji w życie.
Kolorowe obszary wykreślone
Z najnowszej wersji projektu ustawy usunięto przepisy dotyczące wyznaczania kolorowych obszarów priorytetowych OZE. Zamiast tego wprowadzono jeden obszar bez możliwości przyłączenia nowych instalacji. Złożone w nim wnioski o określenie warunków przyłączenia pozostawia się bez rozpatrzenia. Możemy oczekiwać jednak, że pomysł z kolorowymi obszarami będzie wrażany w przyszłych ustawach.
Rozstrzyganie sporów i większy budżet URE
Nowelizacja porządkuje zasady dotyczące rozstrzygania sporów w sprawach odmowy zawarcia umowy o przyłączenie. Wprowadza jednoznaczny, sześciomiesięczny termin na złożenie wniosku o rozstrzygnięcie sporu przez Prezesa URE.
Ostatecznie do projektu trafił także wymóg, aby co najmniej 65% opłat koncesyjnych było przeznaczane na realizację zadań Prezesa URE. Stanowi to znaczne przysporzenie do budżetu, jakim dysponuje URE.
Nowe kary
Projekt wprowadza rozszerzony katalog kar wobec sprzedawców i operatorów. Prezes URE zyska nowe uprawnienia kontrolne oraz możliwość nakładania kar. Obszary, których dotkną nowe kary, to m.in. naruszenie przepisów REMIT, naruszenie obowiązków operatorskich w zakresie prowadzenia rejestrów magazynów oraz pobieranie przez sprzedawcę opłaty za wypowiedzenie umowy na czas oznaczony z gwarancją stałej ceny.
Podsumowanie
Projekt UC84 przeszedł szereg zmian już na etapie prac w Rządowym Centrum Legislacyjnym. W najbliższych miesiącach można oczekiwać dalszej dyskusji nad jego ostatecznym kształtem, mimo że ustawodawca jest już opóźniony w transpozycji części przepisów, które projekt ma wdrożyć. Warto śledzić dalsze prace legislacyjne związane z tym projektem, gdyż prawdopodobnie stanie się on punktem odniesienia dla kolejnych reform rynku energii.
Kluczowe pozostają także przepisy przejściowe, które szczegółowo regulują sytuację obecnie złożonych wniosków o wydanie warunków przyłączenia. W sprawach wymagających szczegółowej analizy możliwy jest kontakt pod adresem: jan.tyczynski@mgs-law.eu.
Jan Tyczyński
Associate w Kancelarii Radców Prawnych MGS LAW Mądry, Sznycer, Sambożuk Sp. p. Alumn Akademii Liderów Energii 2024. Redaktor newslettera prawnego MGS LAW wyróżnionego znakiem jakości Stowarzyszenia Prawników Prawa Energetycznego. W latach 2022-2024 obsługiwał kancelarię prawną centrali Energa-Operator S.A. Specjalizuje się w prawie energetycznym, ze szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii, działalności prosumenckiej oraz funkcjonowania systemu dystrybucji energii elektrycznej – w tym unbundlingu przedsiębiorstw energetycznych. Doradza klientom w zakresie compliance oraz wdrażania nowoczesnych rozwiązań prawnych. Posiada również doświadczenie w kompleksowej obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych. Łączy wiedzę prawniczą z zainteresowaniami dotyczącymi stosunków międzynarodowych i ekonomii. Jest zaangażowany w dostarczanie klientom praktycznych i efektywnych rozwiązań prawnych dostosowanych do dynamicznie zmieniającego się otoczenia rynkowego i regulacyjnego.
