Nowelizacja UC84 – Czy energetyka zyska elastyczność?

Tempo zmian zachodzących w prawie energetycznym (zarówno polskim, jak i unijnym) jest dynamiczne. Przed nami kolejna nowelizacja prawa energetycznego. Niezmiennie nowelizacji przyświeca ten sam cel – uproszczenie procesu przyłączeniowego, zwiększenie transparentności i liczby przyłączeń do sieci. 

Projektodawca przypomina w uzasadnieniu do nowelizacji Prawa energetycznego (projekt UC84), że od czasu poprzednich dużych zmian – tych z głośnego projektu UC99 – w unijnym prawie energetycznym sporo się wydarzyło. Weszły w życie nowe przepisy, które Polska musi teraz zaimplementować, żeby sprostać tempu transformacji energetycznej w Europie.

Nowelizacja ma też pomóc we wdrożeniu unijnego pakietu „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”, czyli zestawu przepisów przyjętych jeszcze w 2018 i 2019 r., które miały ułatwić transformację energetyczną całej Unii. Resort Klimatu i Środowiska wskazuje, że zmiany wynikają również z konieczności realizacji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO).

Nowe rozwiązania mają odpowiedzieć na szereg wyzwań – od procesu przyłączeniowego, przez zawieranie umów, aż po wykonywanie obowiązków umownych. 

Nowa siatka pojęciowa 

Wraz z nowelizacją pojawi się w Prawie energetycznym nowa siatka pojęciowa. Ustawodawca planuje wprowadzić definicje takich terminów jak umowy na czas oznaczony z gwarancją stałej ceny, elastyczne umowy o przyłączenie, zorganizowana platforma obrotu. Przewidziano także nowe pojęcia związane z REMIT II, czyli unijnymi zasadami przeciwdziałania manipulacjom na rynku energii. 

Elastyczne umowy

Jedną z najważniejszych zmian, na którą czeka branża, są elastyczne umowy o przyłączenie do sieci. Mają one być narzędziem w walce ze zbyt powolnym rozwojem sieci. Jak to ma działać? Jeśli w miejscu, gdzie sieć jest niewydolna z powodu ograniczeń w przepustowości, nie jest możliwe przyłączenie nowego podmiotu z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury, operator może zawrzeć z inwestorem elastyczną umowę o przyłączenie do sieci. Taka umowa zakłada czasowe ograniczenia w poborze lub wprowadzaniu energii, ale jednocześnie precyzuje warunki, których spełnienie odblokuje pełne przyłączenie. 

Elektronizacja przyłączeń

Elektronizacja w energetyce nie zwalnia. Wkrótce nawet wnioski o określenie warunków przyłączenia do sieci o napięciu wyższym niż 1kV będzie można składać wyłącznie elektronicznie – z użyciem kwalifikowanego podpisu. Dla odbiorców w gospodarstwach domowych przewidziano jednak wyjątek: nadal będą mogli korzystać z papierowej wersji.

Większe zaliczki za przyłączenie

Szczególne znaczenie będzie miało dla inwestorów OZE zwiększenie zaliczki za przyłączenie. Stawka za każdy kilowat mocy przyłączeniowej wzrośnie z 30 zł do 60 zł. W ślad za tym dwukrotnie zwiększy się też maksymalna wysokość zaliczki – z 3 mln zł do 6 mln zł. 

Nowe opłaty za rozpatrzenie wniosku

Nowym obciążeniem dla inwestorów ma być wprowadzenie tzw. „opłaty za wniosek” o określenie warunków przyłączenia – a właściwie „opłaty za rozpatrzenie wniosku”. Ma ona wynosić 1 zł za każdy kilowat mocy przyłączanej, maksymalnie do 100 tys. zł. 

Rozwiązanie na blokowanie mocy – zabezpieczenie finansowe

Żeby ograniczyć blokowanie mocy przyłączeniowej, projekt przewiduje obowiązkowe „zabezpieczenie” finansowe. Ma je wnieść podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci o napięciu wyższym niż 1 kV. Wysokość tego zabezpieczenia będzie uzależniona od wielkości mocy przyłączeniowej. Jeśli nie przekracza ona 100 MW, wówczas zabezpieczenie ma wynosić 30 zł za każdy kilowat, a powyżej tego progu – 60 zł. Górny limit ustalono na 12 milionów złotych.

Oświadczenie zamiast wypisu

Jednym z praktycznych ułatwień inwestycyjnych ma być zrezygnowanie z konieczności załączania wypisu i wyrysu z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (MPZP) oraz wykazywania tytułu prawnego do nieruchomości, na której planowana jest inwestycja. Nowelizacja zakłada, że wystarczy złożenie przez inwestora odpowiedniego oświadczenia. Okazanie oryginałów dokumentów ma nastąpić dopiero na żądanie operatora. 

Krótsza ważność warunków przyłączenia

Ustawodawca zamierza ograniczyć blokowanie mocy przyłączeniowych poprzez skrócenie okresu ważności warunków przyłączenia z dwóch lat do jednego roku. Zmiana ma na celu to, by wnioski składały jedynie podmioty zainteresowane realizacją inwestycji. 

Aukcje mocy przyłączeniowych

Jednym z bardziej kontrowersyjnych rozwiązań w projekcie jest wprowadzenie aukcji mocy przyłączeniowych. Pojawiają się głosy, że mechanizm ten może mieć charakter spekulacyjny. W przypadku rozwiązania umowy o przyłączenie, operator ma przeprowadzić aukcję na umowę dotyczącą tej samej mocy przyłączeniowej i tego samego rodzaju instalacji. Nowa umowa ma obejmować takie same zasady przyłączenia bez konieczności użycia identycznych technologii.

Cable pooling – sprzeczne projekty procedowane w tym samym czasie

Nowelizacja wywraca dotychczasowe zasady cable poolingu. Współdzielenie przyłącza ma być możliwe nie tylko dla instalacji OZE, ale dla każdego rodzaju instalacji. Zmianę w tym zakresie można nazwać prawdziwą rewolucją. 

Równolegle w Rządowym Centrum Legislacyjnym (RCL) procedowany jest „projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu dokonania deregulacji w zakresie energetyki” (tzw. UDER29). Zawęża on cable pooling do wyłącznie instalacji OZE i magazynów energii.

Dodatkowym impulsem do rozwoju cable poolingu ma być zrezygnowanie ze sporządzania ekspertyzy wpływu na sieć – o ile modyfikacja warunków przyłączenia dotyczy dodania kolejnej instalacji.

Rozwiązanie umowy w razie nieprzedstawienia dokumentacji

Inwestorzy będą musieli pilnować terminu na przedstawienie kluczowej dokumentacji. Jeśli w ciągu 48 miesięcy nie poinformują operatora o uzyskaniu wymaganych zgód i pozwoleń niezbędnych dla realizacji całości instalacji, a w ciągu 36 miesięcy – o zawarciu umów na dostawę głównych urządzeń, umowa o przyłączenie ulegnie rozwiązaniu. Rozwiązanie to ma dyscyplinować projekty, których termin realizacji się rozciąga w czasie. 

Usunięcie wymogu wprowadzenia energii w ciągu 48 miesięcy

Z prawa energetycznego ma zniknąć wymóg dostarczenia po raz pierwszy do sieci energii wytworzonej w przyłączonej instalacji w ciągu maksymalnie 48 miesięcy. 

Nowe Obowiązki operatorów sieci

Operatorzy mają publikować więcej informacji o dostępności mocy przyłączeniowych. Nowy obowiązek informacyjny ma objąć także złożone wnioski o określenie warunków przyłączenia do sieci (o napięciu powyżej 1 kV), wydane odmowy określenia warunków przyłączenia oraz kryteria stosowane do obliczania przepustowości sieci. Pojawia się jednak pytanie: czy samo poszerzenie zakresu publikowanych informacji wystarczy, by zwiększyć przejrzystość procesu przyłączenia? 

Wiele umów dla jednego odbiorcy 

Nowelizacja ma jednoznacznie przesądzić o możliwości zawarcia więcej niż jednej umowy (kompleksowej lub sprzedaży) przez odbiorcę końcowego. Wymogiem będzie posiadanie więcej niż jednego punktu poboru energii (PPE) lub dodatkowego licznika zdalnego odczytu (LZO) w jednym PPE. Dotychczas zawieranie kilku umów napotykało liczne bariery techniczne i proceduralne. 

Możliwość wyboru umowy

Sprzedawcy obsługujący co najmniej 200 tys. odbiorców końcowych będą musieli przedstawić klientom możliwość wyboru między umową z ceną dynamiczną a umową na czas oznaczony z gwarancją stałej ceny – zawieraną na co najmniej rok. Rozwiązanie to ma ułatwić odbiorcom podejmowanie bardziej świadomych decyzji dotyczących zakupu energii elektrycznej.

Nowe informacje przy zawieraniu umów

Warunki sprzedaży energii mają być jasne dla odbiorcy od samego początku. Przy zawieraniu umowy sprzedawca będzie musiał przedstawić w przystępnej i zwięzłej formie informacje o cenach i opłatach, o tym, czy cena jest stała czy dynamiczna, a także dane kontaktowe (e-mail i numer telefonu). Oprócz tego sprzedawca ma przekazać informacje o sposobach płatności, promocjach i dodatkowych usługach. 

Porównywarka ofert

Jeśli odbiorca nie zawrze nowej umowy sprzedaży energii, sprzedawca rezerwowy poinformuje go o stronie internetowej z porównywarką ofert. Obowiązek ten powstanie wtedy, gdy operator informacji rynku energii (OIRE) powiadomi sprzedawcę, że do systemu informacji rynku energii (CSIRE) nie wpłynęła informacja o nowej umowie zawartej przez tego odbiorcę. 

Strategie zabezpieczające

Budzącym szczególne obawy wśród sprzedawców energii jest wprowadzenie obowiązku sporządzania przez nich raz na trzy lata tzw. „strategii zabezpieczających” (hedgingowych). Ich celem ma być m.in. ograniczenie ryzyka braku rentowności umów, zapewnienie płynności na rynku dnia następnego i rynku dnia bieżącego oraz zapewnienie ciągłości dostaw.

Wstrzymanie dostaw lub wprowadzania energii

Przedsiębiorstwa energetyczne będą mogły wstrzymać dostawy energii elektrycznej lub wprowadzanie tej energii do sieci w przypadku niepoprawnej pracy strażnika mocy. Dotychczas takie działanie było dopuszczalne wyłącznie w razie przekroczenia mocy umownej.

Pozostałe zmiany

Nowelizacja ma dostosować przepisy dotyczące ubóstwa energetycznego do unijnej dyrektywy 2019/944. Zgodnie z nowym podejściem, o ubóstwie energetycznym będzie można mówić wtedy, gdy brak dostępu do odpowiedniego poziomu energii elektrycznej do zasilania podstawowych urządzeń wynika z wysokich cen energii. 

Dodatkowo projekt zakłada, że podmioty ubiegające się o przyłączenie biogazowni do sieci będą musiały zobowiązać się do sezonowego ograniczenia mocy wprowadzanej do sieci w sezonie od marca do września. 

Podsumowanie

Projekt UC84 to propozycja rozbudowana i kompleksowa. Zawiera szereg potencjalnie przełomowych rozwiązań, do których rynek będzie musiał się dostosować. Wciąż otwarte pozostaje pytanie: czy w zderzeniu z praktyką, możliwościami sieci i inwestycyjną rzeczywistością okaże się skuteczny? Równoległe procedowanie dwóch projektów nowelizujących te same kwestie, ale w różny sposób, budzi obawy o konsekwencję i rozwagę wprowadzanych rozwiązań. Następne tygodnie pokażą, czy prawo energetyczne znów ulegnie drastycznym zmianom.

Bibliografia: 

1. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 2024 r. poz. 266);
2. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (numer z wykazu RCL: UC84);
3. Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu dokonania deregulacji w zakresie energetyki (numer z wykazu RCL: UDER29);
4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE (Dz.U. L 158 z 14.6.2019, s. 125);
5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1711 z dnia 13 czerwca 2024 r. zmieniająca dyrektywy (UE) 2018/2001 i (UE) 2019/944 w odniesieniu do poprawy struktury unijnego rynku energii elektrycznej (Dz.U. L z 2024 r. str. 1711);
6. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1227/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (Dz.U. L 326 z 8.12.2011, s. 1).